Nieuwe roman Hans Heesen speelt zich weer af in Zutphen

ZUTPHEN -Twee jaar na zijn debuutroman Een naderend begin van iets nieuws komt Zutphenaar Hans Heesen met een nieuwe roman. Tenminste voor een bepaalde tijd gaat over vergeten voorvallen, een stille liefde en weggestopt verdriet. “Iemand moet het vertellen.”

Door Emy Vesseur

Omdat Hotel Spaan - een van de plekken die voorkomen in Hans Heesens nieuwe roman – er niet meer is, spreken we af in een ander hotel. Bij het Broederenklooster zitten we in comfortabele fauteuils tegenover elkaar. Als ik mijn notitieblok op het tafeltje in het midden leg, vat het karton opeens vlam door een te dichtbij staande kaars. Een medewerker schiet snel te hulp en dooft het vuur. De schade is gelukkig beperkt. “Bedrijfsongeval”, zegt Heesen en we lachen erom. Het had zomaar een bizar voorval kunnen zijn in zijn nieuwe roman.

Tienerzwangerschap
Hans Heesen (Zutphen, 1959) debuteerde vier jaar geleden met de verhalenbundel Naar Zutphen. In 2021 volgde de roman Een naderend begin van iets nieuws, dat zich afspeelt in Zutphen eind jaren zeventig. Ook zijn nieuwe roman Tenminste voor een onbepaalde tijd heeft de stad waar hij opgroeide als decor. Herkenbare straten en plekken passeren de revue. Hoofdpersoon is een niet bij naam genoemde middelbare scholier. Het is de zomer van 1974 en hij is heimelijk verliefd op Frida, een Tsjechisch-Nederlands meisje. Door vriendschap te sluiten met haar broer, ontdekt hij dat haar ouders haar van school houden om een tienerzwangerschap te verbergen. Ondertussen worstelt hij met het verdriet om zijn oudere zus, die een jaar eerder door een verkeersongeluk om het leven is gekomen. Om de bedrukte sfeer thuis te ontlopen, zoekt hij een bijbaantje bij een boekwinkel, houdt hij voor een klant een archief van mysterieuze verdwijningen bij en doodt hij de tijd in het café-restaurant van Hotel Spaan.

Autobiografisch
De kern van het boek is volgens Heesen autobiografisch: “Veel in mijn leven is terug te voeren op de dood van mijn zus, die ook in de roman een rol speelt. Dit wil niet zeggen dat het boek autobiografisch is, maar dingen uit mijn eigen leven en vooral de herinneringen daaraan, zoals het moment dat ik mijn zus overleefde, hebben zeker als bron gediend. Tegenover haar dood staat de geboorte van een ongewenst kind, dat voortkomt uit een tienerzwangerschap. En in beide gevallen: de onmacht van ouders om het lot van hun kinderen te kunnen sturen.”

De ik-verteller is dezelfde als in zijn vorige roman, alleen nu een paar jaar jonger. Dat maakt dat dit verhaal er in zekere zin aan voorafgaat. Heesen: “Dat klinkt misschien verwarrend, maar ze staan los van elkaar, dus daar hoeft de lezer zich niets van aan te trekken. Ik had het ook niet zo gepland, maar als je schrijft weet je niet altijd vooraf waar je zult uitkomen.”

Weinig woorden
Het boek telt 126 pagina’s en is met meerdere personages, conflicten en de gevoelens die daarbij horen een echte roman te noemen. Heesen schrijft gewoon zonder poespas of veel omhaal. “Mijn vorige roman had maar 120 pagina’s. Ik houd zelf ook van geconcentreerde boeken, zoals het werk van Willem Elschot, Nescio en de Franse schrijver Emmanuel Bove. Met weinig woorden kun je veel zeggen.” Op het omslag staat een zwart-witfoto van boekhandel Kobus, waar de jongen in het boek als scholier een bijbaantje vindt. Heesen: “Conform de verzuiling in die tijd was boekhandel Kobus de protestantse boekhandel in Zutphen. Hij zat tegenover het Baudartius op de Nieuwstad en daar kochten mijn ouders hun boeken. Begin jaren zeventig is de winkel overgenomen en werd het een progressieve boekhandel, gespecialiseerd in filosofie en spiritualiteit.”

Doodsbezwering
Dat tijden veranderen blijkt in het laatste hoofdstuk, als de hoofdpersoon na vijftig jaar terugkeert naar de provinciestad aan de IJssel. Zo is de boekhandel verdwenen en in een woonhuis verandert. Heesen: “Tegenwoordig zijn erboven twee nieuwe appartementen gemaakt, die op Funda voor ruim een half miljoen te koop staan. Ongelofelijk, als je bedenkt dat je zo’n pand vroeger voor een habbekrats kon kopen.” Zelf is Heesen op achttienjarige leeftijd naar Utrecht vertrokken en keerde hij zeven jaar geleden terug naar Zutphen. “Ik moest destijds weg om iets van mijn leven te maken. Als ik niet was teruggekomen, was dit boek er nooit geweest. De jeugdherinneringen liggen op elke hoek.” De drive om erover te schrijven ziet hij als een bezwering van de dood. “Ik heb me altijd ontfermd over datgene wat vergeten of genegerd wordt. Dat voelt als een verantwoordelijkheid en verklaart mijn voorliefde voor in de vergetelheid geraakte schrijvers, vergeten films en afgedankte kunstwerken bij de kringloop. Datzelfde geldt voor het verhaal over mijn zus en Frida. Als ik het niet opschrijf, wie doet het dan wel?”

Leesfragment uit Tenminste voor een bepaalde tijd:

Ik moet hier iets zeggen over een bijzonderheid die onze stad sinds een tijdje bezighield. Als kind hadden we op bezoek in Klarenbeek onder leiding van de opa van Nico een eindeloze reeks thaumatropen gemaakt. Een thaumatroop is samen met het flipboekje (de folioscoop) het eenvoudigste instrument om de illusie van beweging mee op te wekken. Je neemt een rond stuk papier ter grootte van een bierviltje, maakt op beide kanten een tekening, bevestigt aan de zijkanten touwtjes en laat die tussen je vingers heen en weer rollen. De tekening op de voorkant van het papier en die op de achterkant wisselen elkaar dan zo snel af, dat je oog het ziet als e´e´n (flikkerend bewegend) beeld. Je krijgt dan een vogel op de voorkant die in een kooi op de achterkant belandt, bijvoorbeeld. Een hond die een kat achterna zit. Een kat die een vogel probeert te grijpen. Enzovoort.

Zoals bij een thaumatroop versmolt de zwangerschap van Frida met iets wat er weliswaar los van stond maar er op het oog mee samenviel. Namelijk de geschiedenis met de eieren. Het verklaarde meteen waarom Frida zomaar van school kon wegblijven.

Signeersessie
Zaterdag 23 september signeert Hans Heesen zijn nieuwe boek van 15.30 tot 16.30 uur bij Boekhandel Van Someren & Ten Bosch, Turfstraat 19 in Zutphen.

Hans Heesen, Tenminste voor een bepaalde tijd, uitgeverij IJzer, 127 pagina’s, 18,50 euro.