Disbalans

Nog niet zo lang geleden vonden de verkiezingen plaats. Daar is veel om te doen geweest en nog steeds houdt de uitslag van deze verkiezingen de gemoederen goed bezig. Ik wil er verder helemaal geen oordeel over vellen, integendeel. Dat laat ik met graagte over aan politicologen en/of politiek verslaggevers. Ik waag me daar niet aan, al kan ik niet ontkennen dat ik alle ontwikkelingen wel enigszins volg.

Er is een verkenner aangesteld, te weten oud-minister Plasterk. Hij moet onderzoeken of er een mogelijkheid is om de verschillende neuzen dezelfde kant op te krijgen.

Toen hem dat niet zo snel lukte, moest hij vaststellen dat hij aan één week niet genoeg had. Hij schreef een brief aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Sta mij toe daaruit een klein deel van een zin te citeren: (…) heb moeten vaststellen dat de inhoud van de gevoerde gesprekken met zich meebrengen dat (…).

Deze zin klopt niet. In de Nederlandse letterkunde gaat het hier om incongruentie.

Congruentie houdt in dat het getal van het onderwerp overeenkomt met het getal van de persoonsvorm. Met andere woorden: als het onderwerp enkelvoud is, dan moet de persoonsvorm ook enkelvoud zijn. Bijvoorbeeld: De Sint en zijn Pieten zijn weer vertrokken. Het onderwerp is de Sint en zijn Pieten. Dat is meervoud, vandaar dat de persoonsvorm ook in het meervoud staat, namelijk zijn. Was de Sint alleen geweest, dan had er gestaan: De Sint is weer vertrokken.

De zin van oud-minister Plasterk – van Onderwijs notabene, maar dat terzijde – had moeten zijn: (…) heb moeten vaststellen dat de inhoud van de gevoerde gesprekken met zich meebrengt dat (…).

Onderwerpen en persoonsvormen moeten met elkaar overeenkomen, congrueren. Dat geldt overigens ook voor partijleiders, van wie verwacht wordt dat zij met elkaar overeenkomen hoe ze ons land gaan leiden. We zullen zien of de ideeën en missies met elkaar gaan congrueren, al lijkt het erop dat we nog wel even in disbalans zijn…