Kerkgang erkend als echte Mondriaan

Werk vanaf 20 april te zien in Villa Mondriaan

WINTERSWIJK - Een kleine aquarel die 1,5 jaar lang is onderzocht op echtheid is thans door Mondriaankenners erkend als een authentiek, vroeg werk van Piet Mondriaan. Het betreft een kerkgaand gezin in klederdracht, geschilderd tussen 1898 en 1901. Het werk zal worden opgenomen in de catalogue raissoné bij het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie RKD in Den Haag. Kerkgang zal vanaf 20 april eerst te zien zijn in Villa Mondriaan in Winterswijk. Een intrigerende vraag aan het publiek: waar is Kerkgang geschilderd, gelet op de kerktoren de zondagse kleding?

Frank Buunk van Simonis & Buunk Kunsthandel onderzocht de aquarel als eerste. Het is een ongewoon werk van Piet Mondriaan, maar zeker wel van zijn hand. “De kleuren die Mondriaan hier heeft gebruikt vertonen sterke overeenkomsten met een aquarel van een boerderij in Arnhem uit 1901, die we in 1999 verkochten. De techniek is buitengewoon goed en de signatuur overtuigend.”
Van origine lijkt de voorstelling links groter te zijn geweest, mede gezien de paslijnen rechts in de lucht. “Het is door Mondriaan fraai gesigneerd, waaruit we kunnen afleiden dat hij dit als een volwaardig kunstwerkje zag.” Mondriaan moet geïnspireerd zijn geweest door het werk van Jan Braet von Überfelt die vaak volk in klederdracht schilderde. Mondriaan kreeg omstreeks 1889 lessen bij Braet von Überfelt in Doetinchem voor het behalen van zijn ‘Akte M.O. Handtekenen en Perspectief’. Kerkgang is gezien de techniek en kleurstelling 10 jaar later te dateren.

Conservator Annegreet Kalteren van het Mondriaanhuis in Amersfoort is enthousiast om Kerkgang te zijner tijd naast twee werken uit hun collectie te hangen en te bestuderen, omdat het sterke overeenkomsten vertoont met De schaatsscène in Marken en het Zomergesprek: Zuid-Beveland in Zeeland die zij beide dateert rond 1898-1901. Het zijn deze twee werken in het Mondriaanhuis waarmee de authenticiteit van Kerkgang op zeker vastgesteld kon worden door Buunk.

Piet Mondriaan was vertrouwd met het christelijk geloof. Hij groeide op in een Nederlands Hervormd gezin en is een maand na zijn geboorte gedoopt in Amersfoortse Sint-Joriskerk, op loopafstand van hun woonhuis aan de Kortegracht, waar nu het Mondriaanhuis gevestigd is. Religie blijft belangrijk voor Mondriaan, ook als het christelijke geloof gaandeweg plaats maakt voor een meer spirituele levenshouding. In 1909 sloot hij zich aan bij de Theosofische Vereniging. 

Simonis & Buunk heeft een rijke geschiedenis met vroeg werk van Piet Mondriaan. De eerste vroege Mondriaan (Straatje in Winterswijk) kwam in de handel in 1986 en liet de Edese kunsthandel veilen bij Christie’s waar het voor 100.000 gulden verkocht werd aan een Amerikaanse verzamelaar. De aankopen daarna bestonden uit een tweetal (kleur-)tekeningen, in eerste instantie betwijfeld door prof. dr. Robert Welsh maar waarvan 7 jaar later Joop M. Joosten in zijn catalogue raisonné aantoonde dat ze juist zeer bijzonder waren (niet te dateren op 1901 maar uit een veel beter jaar 1917, toen al met de hoekigheid van Mondriaans periode waar hij beroemd om werd), omdat ze rechtstreeks terug te voeren waren naar de mecenas van de kring schilders rond Mondriaan. Na 2000 volgden er meerdere ontdekkingen, waaronder het Boerderijtje achter een hek dat verkocht werd aan een verzamelaar in Londen en nu in het Kunstmuseum Den Haag hangt en de prachtige vondst van Grazende kalfjes, een schilderij van Piet Mondriaan uit 1902-1903 waar de signatuur van F. Mondriaan een P. bleek te zijn. Het doek werd in 2006 gekocht voor 2.500 euro en recent door de klant van Simonis & Buunk geveild voor 180.000 euro in Den Haag. De meest bekende vroege Mondriaan die Simonis & Buunk in de collectie had, is De Oostzijdse Molen aan het Gein bij maanlicht, in 2005 verkocht aan het Rijksmuseum, waar het een prominente plek in de vaste opstelling inneemt.