‘Lijdensweg’ Jopie Gianotten inspiratie voor kunstwerk
Cultuur Warnsveld ZutphenWARNSVELD – “Het wordt een overval”, zegt Wilfred Verbeek als we over het terrein van GGNet naar het gebouw voor creatieve dagbesteding lopen. Klinkt dreigend, maar het tegendeel is waar. Verbeek heeft een kunstzinnige verrassing in petto voor Christie Horstink, die hem bij GGNet begeleidt. Een tekening waarop haar opa Joop is afgebeeld.
Door Sander Grootendorst
Joop Gianotten, oftewel Jopie (1915-1988), was een vermaarde/beruchte Zutphenaar. Hij vormde jarenlang een zwerversduo met Fikkie Bloemendaal, die óók op het kunstwerk te zien is. Ze zitten op een bankje voor het station. Twee randfiguren, aan de drank verslaafd zonder dat ze daar ook maar in de verste verte een geheim van maakten. Verbeek heeft een iconische zwart-witfoto van destijds minutieus nagetekend. Over het hoe en waarom vertelt hij tijdens de korte wandeling.
“In Contact las ik het ontroerende verhaal van Jopies zoon Theo, de vader van Christie. Theo heeft altijd willen weten hoe het toch kwam dat zijn vader zichzelf was gaan verwaarlozen. Kort voordat hij, Theo dus, vorig jaar overleed, wist hij het geheim van zijn vader te ontrafelen. Dat zette Jopie ook voor mij in een ander daglicht. Ik begrijp nu zijn lijdensweg.”
Jopie bleek niet zomaar aan lager wal geraakt. Dit zat erachter: “Tijdens de oorlog was bij de boeren in de omgeving nog voedsel te krijgen. Joop ging voor zijn gezin regelmatig verse melk halen bij een boer in De Hoven. Het was ‘rauwe’ melk, die vóór gebruik eerst gekookt moest worden. Daarmee werden de eventuele ziektekiemen gedood die tuberculose kunnen veroorzaken. Helaas gebeurde dat koken niet altijd. Vermoedelijk ook niet bij de familie Gianotten. Als ’ruilmiddel’ nam Joop een keer een fles jenever mee die hij van tevoren had aangelengd met water.
Toen zich in zijn gezin de tbc openbaarde, zag Jopie dit als een straf voor zijn bedrog aan de boer. Zijn schuldgevoel over wat hij had misdaan ging in zijn leven een steeds grotere rol spelen. Hij trok zich terug om zo de straf te kunnen ondergaan die hij meende verdiend te hebben. Het ging van kwaad tot erger. (Zie verder Contact, 15 november 2023).
Verbeek (56) heeft Jopie persoonlijk gekend. “Een brommerige oude man. Die nog een tijdje bij de krakers heeft gewoond waar ik ook toe behoorde.” Verbeek trekt een parallel met zijn eigen leven, noemt zichzelf een “bijzondere vogel”. Had soms losse handjes, begaf zich in criminele kringen en het alcoholprobleem herkent hij eveneens. En net als bij Jopie zijn er dieper liggende oorzaken. Een wezenlijk verschil met Jopie: “Ik ben er bovenop gekomen en dat heb ik voor een groot deel te danken aan GGNet, waar ik nu sinds twaalf jaar kom. Ik voel me gelukkig, tussen deze mensen. Je bent hier een beetje buiten de maatschappij, die is zo intolerant geworden.”
De vechtersbaas in Wilfred heeft ruim baan gemaakt voor de kunstenaar. Niet toevallig had hij langdurig een relatie met kunstenaar Edith Meijering, die in 2022 aan corona overleed. Aan haar is vorig jaar een tentoonstelling gewijd in het Henriette Polak. Meijering en Verbeek vonden elkaar in de manier waarop je leed en emoties kunt vertalen in kunst. Wat louterend kan werken.
Complot
We zijn aangekomen bij het dagbestedingsgebouw. Een jonge vrouw stelt zich voor: “Hallo, ik ben Diane, ik zit in het complot. Spannend!” Samen halen ze de in fraai papier ingepakte lijst uit een opbergruimte.
Met het cadeau onder de arm begeeft Verbeek zich naar het lokaal waarvan hij weet dat de beoogde ontvangster zich er bevindt. “Ze hadden me verteld dat jij nog even langs zou komen”, zegt Horstink met verbaasde blik. “Maar dit had ik natuurlijk nooit verwacht.” Gezamenlijk trekken ze het papier los en dan verschijnt, op A3-formaat, de tekening. “Dankjewel Wilfred, super!” De sympathieke overval is meer dan geslaagd.
De door Wilfred Verbeek gemaakte tekening van Jopie Gianotten (links) en Fikkie Bloemendaal. Eigen foto
Nog even napraten in het restaurant. Wat het verhaal helemaal compleet maakt: het blijkt dat Verbeek ook Theo Gianotten heeft gekend, die werkte bij GGNet, dochter Christie trad in zijn voetsporen. “Zoals mijn opa leefde, dat zou tegenwoordig niet meer kunnen”, zegt ze. “Het was toch openbare dronkenschap. Maar toen werd het getolereerd. De gemeente kwam af en toe langs om het bushokje waar ze vaak zaten schoon te spuiten, maar de situatie bleef hetzelfde.” Verbeek: “Maar hij en Fikkie konden niet anders, het was voor hen ook een keuze om zo te leven.” Horstink beaamt het: “Opa heeft een eigen huisje gehad, dat werd een grote paardenstal. Toen ik kind was kwam hij weleens bij ons in huis. Dat ging gewoon niet.”
Aan de IJsselkade staat een standbeeld van Ida Gerhardt, de nauw met Zutphen verbonden dichter. Wilfred vindt dat een beeld van Jopie en Fikkie ook een plaats zou verdienen, ergens in de stad. Ze zijn eveneens onderdeel van de boeiende Zutphense historie. Maar zover zal het waarschijnlijk niet komen. Wel is er nu dus de tekening die in het museum niet zou misstaan, zegt Horstink. Voorlopig is Verbeeks kunstwerk in haar bezit. Maar wie weet, op een dag, komt het in het museum te hangen. Naast een schilderij van Edith Meijering.
